Een G-schema (gedachteschema) is een cognitieve techniek om de relatie tussen Gevoelens, Gedachten en Gedrag te onderzoeken. Het G-schema geeft inzicht in de relatie tussen niet-helpende gedachten, gevoelens en gedrag. Met dit inzicht kan je cliënt patronen leren doorbreken.
Wanneer en hoe zet je een G-schema in?
Een G-schema kun je inzetten bij situaties waar sprake is van buitensporige gevoelens of niet-helpend gedrag. Vaak liggen hier niet-helpende gedachten aan ten grondslag. Het onderzoeken van niet-helpende gedachten levert altijd waardevolle informatie op. Dat kan ook betekenen dat iemand de conclusie trekt dat enge honden kunnen bijten, maar niet alle enge honden zullen bijten. Het gevoel hoeft niet per se te zakken, het accepteren van het gevoel kan ook een resultaat zijn. Wanneer je een niet-helpende gedachte of reactie signaleert, kun je voorstellen daar (samen) een G-schema over in te vullen.
Hoe maak je gebruik van het G-schema in NiceDay?
Een goede uitleg is essentieel. Hiervoor kun je gebruikmaken van voorbeelden uit registraties van je cliënt of je kunt bijvoorbeeld het ‘inbreker-scenario’ gebruiken. Voor het invullen van een G-schema maakt de cliënt gebruik van de G-schema functionaliteit. Je kunt eventueel aan je cliënt vragen om live tijdens het videobellen een G-schema in te vullen in de app.
Stuur (van tevoren) uitleg over het G-schema naar je cliënt:
Stap 1: Beschrijf de situatie aan de hand van de 5G’s:
Gebeurtenis (feitelijk)
Gevoelens volgens de 5 B’s (blij, boos, bang, bedroefd & beschaamd)
Gedachten (vaak automatisch en niet-helpend)
Gedrag
Gevolg
Stap 2: Wanneer je cliënt stap 1 onder de knie heeft, ga je door met het uitdagen van de gedachten. Tijdens stap 2 kiest je cliënt de Belangrijkste gedachte - de gedachte die de heftigste emotie oproept - en bepaalt de geloofwaardigheid ervan. Vervolgens beantwoordt je cliënt een aantal kritische vragen om de gedachte aan de realiteit te toetsen en om het effect ervan te onderzoeken.
Stap 3: Uiteindelijk formuleer je bij stap 3 een helpende gedachte met voldoende geloofwaardigheid om zodoende een neutraler en realistischer perspectief te stimuleren. Ook toets je de oude niet-helpende gedachte opnieuw aan de hand van de nieuwe geloofwaardigheid vergeleken met de oude uit stap 1.
💡 Tips bij het gebruik van het G-schema
Het is belangrijk dat je de juiste niet-helpende gedachte weet op te sporen. Het is vaak iets onderliggends, iets wat iemand diep heeft geïntegreerd in zijn/haar belevingswereld. Het moet een heftige emotie uitlokken. Dit wordt ook wel een hot cognition genoemd.
Kernopvattingen: Bijv. “Ik ben niet goed genoeg.”
Conditionele opvattingen: Bijv. “Als ik ‘s avonds ga autorijden, krijg ik een ongeluk.”
Bij het gebruik een G-schema bij burn-out klachten ligt er extra nadruk op leefregels.
In het begin is het belangrijk om aan te geven dat je zal helpen bij het invullen. Stuur een chatbericht als een G-schema verkeerd is ingevuld. Veelgemaakte fouten zijn bijvoorbeeld:
Het uitdagen van een gevoel in plaats van een gedachte
Het uitdagen van een feit (“mijn collega belt mij niet terug”)
Het uitdagen van een oppervlakkige gedachte in plaats van een hot cognition (bijv. “ik durf niet met het openbaar vervoer” i.p.v. “als ik in het openbaar vervoer ga verlies ik de controle en draai ik door”).
Omdat situaties vaak vrij heftige emoties geven, kan het voorkomen dat iemands gevoel maar weinig verandert na deze cognitieve techniek. Het kan dan goed zijn om er een vervolgstap aan toe te voegen. Bijvoorbeeld om imaginatie toe te passen bij de alternatieve gedachte, herinneringen te zoeken die in lijn zijn met deze gedachte of een gedragsexperiment op te stellen om nieuwe ervaringen in het dagelijks leven op te doen.
Je kunt je cliënt er via een notificatie aan herinneren om een G-schema in te vullen in de app. Deze kan je cliënt ook zelf instellen.
Bronnen
ten Broeke, E., & van der Heiden, C. (2008). Cognitieve therapie: de basisvaardigheden. (2de ed.). Boom.
Keijsers, G. P. J., Van Minnen, A., Verbraak, M., Hoogduin, C. A. L. & Emmelkamp, P., (2017). Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten. Boom.
