Kerninterventie: Prikkelvermindering

Wat is prikkelvermindering? 

Prikkelvermindering heeft als doel om in kaart te brengen welke klachten ontstaan bij toenemende overprikkeling, zodat je vervolgens (veelal) praktische veranderingen kan toepassen om overprikkeling te voorkomen of te verminderen. Door consequent de mate van overprikkeling bij te houden, creëer je naast meer inzicht ook meer bewustwording en mogelijkheden om in te checken bij het gevoel.

Wanneer inzetten?

Prikkelvermindering wordt ingezet om de kernsymptomen van ADHD te behandelen. In het ADHD-model wordt uitgelegd hoe prikkelverwerking een rol speelt bij klachten als aandachtstekort, hyperactiviteit en/of impulsiviteit. Door aandacht te besteden aan het verminderen of doseren van prikkels, verminderen de klachten en wordt het makkelijker om vervolgens te werken aan andere thema’s zoals gedragsverandering, impulsiviteit, frustratietolerantie of zelfbeeld.
 

💡 Hoe doe je dit in NiceDay?

Bij prikkelvermindering is het van belang om concrete voorbeelden van klachten te verzamelen die gepaard gaan met overprikkeling. Vervolgens ga je een overzicht maken en concrete veranderingen bedenken om met overprikkeling om te gaan. Dat kun je als volgt doen:

• Om een grote hoeveelheid actuele voorbeelden te verzamelen, kun je in NiceDay de Overprikkeld tracker aanzetten. Met deze tracker kan je cliënt de mate van overprikkeling (1-10) bijhouden en uit een lijst van veelvoorkomende klachten aanvinken wat hij/zij ervaart.
• Aanvullend kun je je cliënt vragen om bij zichzelf of omgeving na te gaan wat kenmerkende of typische signalen zijn van overprikkeling. Het is ook waardevol om te kijken hoe iemand zich voelt en gedraagt als er juist helemaal geen overprikkeling is.
• Tijdens een volgende sessie ga je samen een overzicht maken van alle voorbeelden van klachten en overprikkeling. Je kunt hier bijvoorbeeld de metaforen van een thermometer of stoplicht voor gebruiken of een indeling maken van geen/niet - licht - matig - behoorlijk - sterk. Je kunt dit op papier doen of een digitaal whiteboard gebruiken. Een voorbeeld van een ingevuld overzicht vind je onderaan dit document.
• Maak alle voorbeelden zo specifiek mogelijk. Gebruik bijvoorbeeld de volgende categorieën:
  • Gedachten. Bijvoorbeeld meer moeite met keuzes maken of veel afleidende gedachten.
  • Emoties. Bijvoorbeeld irritatie, frustratie of ongewild geëmotioneerd reageren.
  • Gedrag. Bijvoorbeeld uitstelgedrag, afspraken afzeggen, hyperactiviteit.
  • Lichamelijke sensaties. Bijvoorbeeld onrust, niet kunnen stilzitten of hoofdpijn.
  • Gevolgen van gedrag. Bijvoorbeeld opmerkingen uit omgeving of kritiek krijgen op gemaakte fouten.
• Vervolgens ga je voorbeelden van helpend gedrag bedenken. Denk bijvoorbeeld aan het nemen van pauzes of het ondernemen van ontspannende activiteiten. Om het zo specifiek mogelijk te maken, kun je de voorbeelden koppelen aan de mate van overprikkeling of zelfs aan de verschillende categorieën.
• Als laatste stap ga je het helpende gedrag toepassen in de praktijk. Probeer ook dit zo concreet mogelijk te maken. Maak bijvoorbeeld afspraken over hoe en wanneer je ingrijpt bij overprikkeling, pas een dag- of weekplanning aan om overprikkeling te minimaliseren of gebruik reminders om regelmatig in te checken hoe je cliënt zich voelt.

Overprikkeld tracker
 

Bronnen

• Vink, S. (2021). Cognitieve gedragstherapie bij volwassenen met ADHD. Handleiding voor therapeuten. BSL.
• Vink, S (2021). Los van de chaos. Werkboek voor cliënten. BSL.